Sinds het begin van de #metoo-beweging in 2017 komen uit de samenleving en uit organisaties aanhoudend meldingen van al dan niet seksueel getint grensoverschrijdend en/of intimiderend gedrag, dat vaak lang verborgen is gebleven. Uit werkbelevingsonderzoek en meldingen weten we dat dergelijk gedrag zich ook voordoet in het Albert Schweitzer ziekenhuis, al kennen we de werkelijke schaal niet precies.
Binnen het ziekenhuis werken collega’s nauw samen. In die samenwerking is soms zowel de fysieke als de mentale afstand klein. Schouder aan schouder en soms in intensieve en indrukwekkende situaties, lijken grenzen wat vager. Maar we moeten ze desondanks streng bewaken, zeker in een omgeving waar hiërarchie en afhankelijkheid een rol speelt en misbruik van macht op de loer ligt.
The Voice
Naar aanleiding van de onthullingen rondom tv-programma The Voice, hebben de Raad van Bestuur, het Medisch Specialisten Bestuur, de Ondernemingsraad, het Verpleegkundig Stafbestuur en de Cliëntenraad elkaar in 2022 meermalen opgezocht om een gezamenlijke koers uit te zetten. Dit heeft geresulteerd in het actieplan ‘We trekken een grens’.
In het plan is omschreven welke extra acties in gang worden gezet voor diverse doelgroepen. Naast het aanscherpen van protocollen is gewerkt aan het instellen/intensiveren van de inzet van vertrouwenspersonen, peer support, mentoren/coaches, dialoogtafels, steun aan kwetsbare groepen en verplichte trainingen. Een concreet en praktisch toepasbaar middel werd in maart 2023 in gebruik gesteld: de zogenoemde #zouikwatzeggen-app.
Iedere medewerker kan de app downloaden en deze raadplegen wanneer hij of zij op het werk de dupe is van grensoverschrijdend gedrag, het heeft zien gebeuren tussen anderen, of zelf is aangesproken op een gedraging. De app biedt onder meer tips voor een adequate eerste reactie en geeft handvatten voor het zoeken van steun bij een andere persoon of voor een gesprek met de betrokkene. Vanuit de app kan ook direct, desgewenst anoniem, een melding worden gemaakt bij een interne vertrouwenspersoon.
Op de foto: Dorothee van Dongen (lid Cliëntenraad), Carmen van Casteren (manager P&O), Otto Elgersma (voorzitter Medisch Specialisten Bestuur), Manuel Langendoen (voorzitter Ondernemingsraad), Mariëtte Grootenboer (voorzitter Verpleegkundig Stafbestuur) en Peter van der Meer (voorzitter Raad van Bestuur)
“Wij als chirurgengroep gedragen ons professioneel, respectvol, vriendelijk en beleefd”, luidt de ondertekende afspraak. “Wij onthouden ons naar elkaar en naar onze medewerkers van pesten, (seksuele) intimidatie, discriminatie en machtsmisbruik.” Mede-initiatiefnemer en chirurg Maarten Lijkwan: “Wij waren hier vóór de onthullingen rondom The Voice al mee bezig. Wij zijn als chirurgen in zoverre een bijzondere vakgroep, dat wij met veertien mannen en twee vrouwen zijn. En dan zie je dat de meerderheid ongewild de leidende cultuur bepaalt. Op de werkvloer en in onze appgroep, waar ook de arts-assistenten in zitten, kwamen van oudsher veelvuldig mannengrappen voor. Voetbalkleedkamerhumor, die nogal eens ten koste van vrouwen gaat. Het was een soort van geaccepteerd, maar het is niet goed. Met een klein clubje binnen onze grote groep hebben wij afgesproken dat we een cultuurverandering in gang wilden zetten. Die is nu echt van start gegaan en iedereen doet mee.”
Het appgesprek is inmiddels zo goed als clean, vertelt Lijkwan. “Het bewustzijn groeit. Met het ondertekenen van de gedragscode stralen we uit dat wij als dokters het vertrekpunt willen zijn voor een veiliger klimaat. Of onze collega’s op de poli’s, de verpleegafdelingen en in de OK-teams (on)veiligheid ervaren, onderzoeken we met behulp van een anonieme enquête. Op basis van de uitkomsten kijken we verder en uiteraard gaat dat prima samen met het overkoepelende actieplan.”
Psychologische veiligheid
Wat Lijkwan betreft is het einddoel het creëren van een staat van ‘psychologische veiligheid’. “Met die term wordt bedoeld dat het werkklimaat veilig genoeg voelt om je te durven uitspreken over je ideeën, vragen en zorgen, zonder dat je bang hoeft te zijn voor negatieve reacties, spot of afkeuring. Uit groot onderzoek bij Google is gebleken dat psychologische veiligheid de sleutel is naar perfect samenwerkende teams en optimaal presterende organisaties. Nu zitten veel organisaties – en ook wij – nog in de fase van sociale veiligheid: we geven feedback volgens regels, we schelden elkaar in principe niet uit, enzovoort. Maar zolang je nog wel óver een collega praat zodra die persoon de kamer uit is, bereik je niet het vertrouwen dat nodig is voor psychologische veiligheid. Zeker als daar jongere collega’s bij staan, die denken: zo praten ze straks ook over mij als ik de kamer uit ben. Dit is een groeiproces dat nooit klaar is. Je kunt er wel samen de schouders onder zetten.”
Met het ondertekenen van de gedragscode stralen we uit dat wij als dokters het vertrekpunt willen zijn voor een veiliger klimaat.
Maarten Lijkwan
Het bewustzijn groeit.
Google+